zbiór

To czy zioła będą miały właściwości lecznicze zależy od sposobu ich zbioru, suszenia i przechowywania. Ilość zawartych w ziołach substancji leczniczych jest różna w różnych porach roku, a nawet różnych godzinach dnia (np. rośliny olejkowe mają najwyższą zawartość olejków od 10-15). Zioła zbieramy tylko w dni pogodne, bezdeszczowe, po obeschnięciu rannej rosy lub przed rosą wieczorną. Najlepiej, żeby zbierać zioła po 3 słonecznych dniach. W innym razie mogą szybko gnić, czernieć i trudno schnąć.

Ponadto osoba zbierająca zioła musi być zdrowa. Nie może chorować na żadną chorobę zakaźną, ponieważ mogłaby przenieść chorobę za pośrednictwem zebranych roślin na inną osobę.

Czas zbioru ziół uzależniony jest również od tego, którą część będziemy wykorzystywać:

Bulwy, korzenie i kłącza – wykopuje się w zasadzie jesienią w okresie więdnięcia roślin i rzadziej – wczesną wiosną. Zapamiętajmy też takie szczegóły: u roślin jednorocznych korzeń wykopuje się jesienią, u dwuletnich jesienią na drugi rok, u wieloletnich – jesienią na drugi rok lub wiosną trzeciego roku. Po wykopaniu podziemnych części roślin łopatą, widłami lub nożem oddziela się część naziemną i zepsute części
kłącza, korzeni i bulw; oczyszcza się z ziemi, myje pod zimną, bieżącą wodą. Duże korzenie i kłącza kroi się na części. Wymyty i oczyszczony surowiec rozkłada się na tkaninie workowej lub trawie, na świeżym powietrzu, do podsuszenia i przywiędnięcia, następnie suszy się w piecach, piekarnikach, suszarkach w temp. 50-60st. C. Prawidłowo wysuszone korzenie i kłącza powinny się łamać, a nie zginać.
Podczas zbioru i suszenia roślin trujących (np. glistnika, jaskółcze gniazdo) nie można ich próbować. Przy ich obróbce chrońmy oczy i nos maseczką zrobioną z kilku warstw wilgotnej gazy. Po pracy (suszeniu, pakowaniu, ważeniu) dokładnie umyjmy ręce i twarz mydłem.

Kora – (np. brzozy, wierzby, olchy, maliny) najlepiej jest zbierać na początku wiosny, kiedy drzewa puszczają soki. W tym czasie korę łatwo jest oddzielić od pnia. Aby ją zdjąć, trzeba na młodych odrąbanych lub odciętych gałązkach zrobić ostrym nożem okrągłe nacięcia w odległości 25-50 cm od siebie, połączyć je jednym lub dwoma podłużnymi nacięciami, a następnie zdejmować korę. Suszy się korę na słońcu, ale można i na strychu. Nie strugamy kory nożem, a także nie zbieramy jej prosto z drzewa, gdyż może to spowodować gnicie lub próchnienie drzewa.

Kwiaty – zbiera się na początku kwitnienia ręcznie lub ścina nożycami, jeśli znajdują się w kwiatostanach (wrotycz, krwawnik). Zebrane kwiaty suszy się od razu, rozkładając cienką 1-2 cm warstwą (w takich warunkach, jak opisano poprzednio). Nie suszyć na słońcu, niezbyt często poruszać. Prawidłowo wysuszone kwiaty powinny łatwo się kruszyć w palcach. Zerwane kwiaty układamy luźno, nie ściskając ich, do koszyków. Gdy surowcem zielarskim są same płatki, delikatnie je wyskubujemy i wysypujemy do koszyków.

Liście – zbiera się w okresie kwitnienia, a niektórych roślin (np. krwawnika, babki, mioduszki) – przez całe lato. Ścina się nożycami lub zrywa rękoma tylko dobrze rozwinięte liście, z dołu lub środkowej części rośliny. Nie można zbierać liści brudnych, przywiędłych, pożółkłych, brunatnych, pokrytych rdzawymi plamami lub zaatakowanych przez owady. Od razu po zebraniu liście suszy się, rozkładając cienką 2–3 cm warstwą na tkaninie lub papierze pod okapami lub w przewiewnym pomieszczeniu. Od czasu do czasu na1eży je poruszać. Prawidłowo wysuszone liście łatwo poznać: zachowują naturalną, pierwotną barwę. Zbieramy tylko zielone liście, nigdy nie zżółknięte i stare, bez uszkodzeń i plam, gdy są dobrze rozwinięte (wyjątek stanowi brzoza, której liście zbiera się świeżo rozwinięte i pokryte żywicą), z ogonkami lub bez. Nie zbieramy wszystkich liści z rośliny, żeby jej nie osłabić (maksymalnie 1/3 wszystkich liści).

Nasiona i suche owoce – zbiera się w pełni dojrzałe (wyjątki: owoce dzikiej róży, kminku i anyżu), kiedy jest sucho. Nasiona, zebrane jako suche nie wymagają dosuszania. Zbiór owoców i nasion przeprowadza się ręcznie. Suszy się w wiejskich piecach, piekarnikach, w temperaturze 60-80st. C. Owoców bogatych w witaminy nie można suszyć na słońcu. Zepsute owoce trzeba odrzucić.

Owoce sokowe (jagody)– zbiera się rano lub wieczorem, aby uniknąć ich szybkiego zepsucia, w pełni dojrzałe (nie zapominajmy, że zbieramy wszystko, co kto może: poziomki leśne, maliny moroszki, maliny zwykle, borówki, żurawiny, dziką różę, czarną porzeczkę, rokitnik i inne). Wyschniętych, zwiędłych, niedojrzałych i uszkodzonych jagód nie warto zbierać. Należy uważać, aby ich nie uszkodzić
przy zbieraniu. Zebranych owoców nie można myć ani przesypywać z jednego pojemnika do drugiego. Suszyć najlepiej w piecach, piekarnikach, w temperaturze 50-60 st. C. Uważać, aby się nie przypaliły, często poruszać.
Najlepiej zbierać owoce na początku ich dojrzewania. Owoce mięsiste (np. borówka) zbieramy w dni suche i słoneczne (aby nie gniły i nie pleśniały), natomiast suche (np. kminek) odwrotnie – w dni pochmurne i przed wyschnięciem rosy, ponieważ wówczas nie osypują się.

Pączki – zbieramy na wiosnę z obciętych gałęzi, gdy pęcznieją, stają się lepkie i nabierają przyjemnego aromatu. Pączki brzozowe czy sosnowe zbiera się wczesną wiosną przed ich rozwinięciem, kiedy są nabrzmiałe, ale ich łuski jeszcze nie pękają. W tym okresie są szczególnie bogate w aktywne substancje. Zbieranie kończy się, kiedy pączki zaczynają się rozwijać.
Brzozowe pączki zbiera się tak: młode gałązki z pączkami ścina się, wiąże w miotełki i suszy w temperaturze nie większej niż 30 o C, po wysuszeniu młóci się i przepuszcza przez grube sito, aby odpadła kora i kawałki gałązek.

Pączki sosnowe, przyczepione po kilka gałązek ścina się nożycami z niedużych gałązek.

Ziele – naziemna część rośliny, w szczególności kwitnące wierzchołki z liśćmi, zbiera się w okresie kwitnienia, ścinając je nożycami lub sierpem w odległości 10-20 cm od wierzchołka. Zebrane ziele suszyć jak najszybciej, rozłożywszy 3-5 cm warstwą na strychach, w przewiewnych pomieszczeniach. Zbieramy w okresie pełnego kwitnienia rośliny (za wyjątkiem skrzypu), wybierając górną, zieloną część z niezdrewniałą łodygą. Przy zbiorze całego ziela musimy uważać, aby nie było ono zanieczyszczone chwastami. Ziele o cienkiej łodydze ucinamy tuż nad ziemią, a tych o grubych łodygach obcinamy tylko wierzchołek. Nie można zrywać ziela ręką aby nie wyrwać korzenia.

Zebrany surowiec musi być czysty, nie może w nim być innych części zebranej rośliny czy też części innych, przypadkowych roślin. Ponadto musi być oczyszczony z piasku i ziemi. Każdy rodzaj surowca zbieramy oddzielnie.

UWAGA: niektóre rośliny zawierają silnie działające substancje niebezpieczne dla zdrowia. Zbierają je tylko wyszkoleni i doświadczeni specjaliści. Przy zbieraniu tych roślin nie można mieć na rękach otwartych ran, nie można pić, jeść, a nawet palić. Rośliny trujące nigdy nie mogą być zbierane równocześnie z nietoksycznymi.

Zbiór ziół dziko rosnących.

KALENDARZ ZBIORU ZIÓŁ